Τέμπη: Πέρασαν 15 χρόνια από την τραγωδία…

Του Πάνου Γαρουφαλιά – Φωτ. από το αρχείο του Σπύρου Τσαντόπουλου

Ήταν εκείνο το φρικτό απόγευμα της 13ης Απριλίου του 2003. Δεκαπέντε χρόνια μετά την τραγωδία που συγκλόνισε το Πανελλήνιο. Τότε ο χρόνος και το νήμα της ζωής σταμάτησε για 21 μαθητές από το Μακροχώρι Ημαθίας, όταν μια νταλίκα με μελαμίνες «θέρισε» μέσα στα Τέμπη το τουριστικό λεωφορείο που επέβαιναν και κατευθυνόταν από την Αθήνα προς την Θεσσαλονίκη, καθώς τα παιδιά επέστρεφαν στα σπίτια τους μετά από σχολική εκδρομή. Στις 7.26 το απόγευμα το κέντρο του ΕΚΑΒ στη Λάρισα δέχεται το μήνυμα από την αστυνομία. «Στείλτε ότι έχετε και δεν έχετε στα Τέμπη».

Ο απολογισμός της τραγωδίας θυμίζει σκηνικό πολέμου παρά τροχαίο δυστύχημα: 21 νεκροί και 28 τραυματίες εκ των οποίων οι 9 σε σοβαρή κατάσταση. Εικόνα πολέμου όμως θύμιζε και το σημείο του τροχαίου που αντίκρισα καθώς ήμουν ο πρώτος δημοσιογράφος που έφτασε εκεί. Μια εικόνα που δεν χωρά ανθρώπινος νους. Περνώ την γραμμή που ήταν παραταγμένα τα ασθενοφόρα και τα πυροσβεστικά. Δεξιά μου ένα αυτοκίνητο είχε παραδοθεί στις φλόγες και δίπλα ένα άλλο αυτοκίνητο ήταν «σφηνωμένο» στα βράχια καθώς προσπάθησαν να αποφύγουν την σύγκρουση με το λεωφορείο που προπορευόταν. Επόμενη εικόνα το λεωφορείο που επέβαιναν οι 49 μαθητές. Το βλέμμα «παγώνει» και η καρδιά «σφίγγεται» καθώς το αντικρίζω. Πυροσβέστες και διασώστες του ΕΚΑΒ έχουν ήδη αναλάβει το έργο της διάσωσης των τραυματιών και της ανάσυρσης των νεκρών παιδιών. Η επόμενη σκηνή του δράματος εκτυλίχθηκε στο νοσοκομείο που έφτασαν τα τραυματισμένα παιδιά  και στο νεκροτομείο, όταν οι γονείς κλήθηκαν για την αναγνώριση. Εικόνες που σε όσους τις βίωσαν θα παραμείνουν χαραγμένες για πάντα στη μνήμη τους…

Νίκος Αντωνάκης: Εκείνο το βράδυ δεν μπόρεσα να κοιμηθώ…

Για το κέντρο του ΕΚΑΒ στη Λάρισα η απογευματινή βάρδια της 13ης Απριλίου του 2003 ήταν μια ήσυχη βάρδια μέχρι να συμβεί το μοιραίο πολύνεκρο δυστύχημα στα Τέμπη. Ο Νίκος Αντωνάκης έκανε βάρδια στο κέντρο του ΕΚΑΒ όταν δέχθηκε κλήση από την αστυνομία. «Στις 7.26’ μ.μ. μας κάλεσε η Αστυνομία και μας είπε ότι έχει ένα σοβαρό τροχαίο μέσα στη κοιλάδα των Τεμπών. Ξεκίνησαν αμέσως τα τρία αυτοκίνητα της βάρδιας και συνολικά στο σημείο έφτασαν 26 ασθενοφόρα, τα τρία από αυτά από την Κατερίνη. Ο συντονισμός ήταν πολύ δύσκολος. Είχαμε ουρές ακινητοποιημένων αυτοκινήτων και δεν μπορούσαμε εύκολα να προσεγγίσουμε», θυμάται ο εργαζόμενος του ΕΚΑΒ.

Το κέντρο δεχόταν καταιγισμό τηλεφωνημάτων. Το πρώτο που ζητήθηκε ήταν η συνδρομή της Πυροσβεστικής καθώς υπήρχε αυτοκίνητο που καιγόταν. «Η ένταση ήταν πολύ μεγάλη. Εκείνο το βράδυ δεν μπόρεσα να κοιμηθώ καθώς συντονίζαμε την κατάσταση έως τις 3 τα ξημερώματα. Ήταν το πιο δύσκολο συμβάν που κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε», περιγράφει ο Νίκος Αντωνάκης.

Λάζαρος Σαριανίδης: Ακουγόταν φωνές, υπήρχαν αίματα και μελαμίνες παντού

Ο Λάζαρος Σαριανίδης είναι διασώστης του ΕΚΑΒ. Εκείνο το απόγευμα ήταν από τα πρώτα πληρώματα ασθενοφόρων που έφτασαν στο σημείο της τραγωδίας. «Ενώ πλησιάζαμε το τροχαίο στην ευθεία του Μακρυχωρίου καταλάβαμε ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Φαινόταν ένας μαύρος καπνός από φωτιά που σκέπαζε την Κοιλάδα. Με το που φτάσαμε είδα αυτοκίνητο που καιγόταν και υπήρχαν μικροεκρήξεις», περιγράφει ο διασώστης.

Όμως η εικόνα που τον συγκλόνισε ήταν η κατάσταση στο λεωφορείο των μαθητών. «Ακουγόταν φωνές μέσα από το λεωφορείο, αίματα και μελαμίνες διασκορπισμένες παντού. Προσπαθήσαμε να κάνουμε ότι καλύτερο μπορούσαμε- παρά την φόρτιση που είχαμε- για τα παιδιά που ήταν μέσα στο λεωφορείο. Θυμάμαι ότι μια γυναίκα εκεί που εμψύχωνε τους τραυματισμένους μαθητές. Μας βοήθησε και ένας γιατρός του ΓΝΛ που βρέθηκε στο σημείο. Προσπαθούσαμε να πάρουμε κουράγιο για να συνεχίσουμε το δύσκολο έργο μας», εξιστορεί ο Λάζαρος Σαριανίδης. Ο διασώστης που μαζί με τους άλλους συναδέλφους του στη συνέχεια προσπάθησαν να μεταφέρουν έγκαιρα του τραυματισμένους μαθητές στο Γενικό Νοσοκομείο που εφημέρευε.

Νίκος Μητσογιάννης: Δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τις σκηνές που ζήσαμε

Τιτάνιο ήταν και το έργο των πυροσβεστών που έφτασαν στο σημείο της τραγωδίας και απεγκλώβισαν τους τραυματίες αλλά και τις σωρούς των θυμάτων μέσα από το «ξυρισμένο» από τις μελαμίνες λεωφορείο. Ο Νίκος Μητσογιάννης, σήμερα διοικητής του 1ου Πυροσβεστικού Σταθμού Λάρισας, βρέθηκε τότε στο συμβάν ως υποδιοικητής της 8ης ΕΜΑΚ. «Όταν φτάσαμε είδαμε δύο Ι.Χ. εκ των οποίων το ένα ήταν καμένο και το άλλο τρακαρισμένο με εγκλωβισμένο άτομο μέσα. Πιο μπροστά ήταν το στραπατσαρισμένο λεωφορείο, παντού υπήρχαν διασκορπισμένες μελαμίνες», περιγράφει.

Οι Πυροσβέστες της ΕΜΑΚ αρχικά απεγκλώβισαν το άτομο που ήταν στο αυτοκίνητο και στη συνέχεια κινήθηκαν προς το λεωφορείο για να βοηθήσουν άλλους συναδέλφους τους πυροσβέστες στο δύσκολο έργο τους. «Εκείνη η εικόνα ήταν απερίγραπτη. Νεκρά παιδιά σκεπασμένα με σεντόνια έξω από το βαρύ όχημα. Το λεωφορείο ήταν διαλυμένο. Υπήρχαν αίματα παντού. Όλοι είμαστε σε μια κατάσταση σοκ, παγώσαμε. Την ώρα που επιχειρούσαμε χτυπούσαν τα τηλέφωνα των παιδιών μέσα στο λεωφορείο καθώς οι γονείς είχαν μάθει από τα ΜΜΕ τα άσχημα νέα. Στο λεωφορείο υπήρχαν τσάντες με δώρα καθώς γύριζαν στο σπίτι. Δεν μπορούμε να ξεχάσουμε τις σκηνές που ζήσαμε», εξιστορεί ο Νίκος Μητσογιάννης. Έγινε ο απεγκλωβισμός των τραυματισμένων παιδιών και στην συνέχεια ακολούθησε το δύσκολο έργο της ανάσυρσης των νεκρών από τις παραμορφωμένες λαμαρίνες του λεωφορείου.

Ρουμπίνη Λεονταρή: Η αναγνώριση των παιδιών η πιο τραυματική εμπειρία

Το Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας που εφημέρευε είχε ήδη τεθεί σε συναγερμό και οι γιατροί, αλλά και το νοσηλευτικό προσωπικό στα επείγοντα δεχόταν τους τραυματισμένους μαθητές και προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν άμεσα την κατάστασή τους. Σημαντικό όμως ήταν και το έργο της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας η οποία με βάση το πρωτόκολλο μαζικών καταστροφών οργάνωσε ομάδα ψυχολόγων που δεχόταν τους γονείς στο Αμφιθέατρο και παράλληλα έπρεπε να διεξάγει την ταυτοποίηση και την αναγνώριση των νεκρών παιδιών, μια διαδικασία δύσκολη. Η προϊσταμένη της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λάρισας Ρουμπίνη Λεονταρή μιλάει για αυτές τις πραγματικά απερίγραπτες στιγμές. «Ήταν μια οδυνηρή εμπειρία. Ήταν η πρώτη μαζική καταστροφή που ζήσαμε στην περιοχή μας. Το πιο επώδυνο ήταν η ταυτοποίηση των σωρών. Στο αμφιθέατρο γινόταν μια πρώτη καταγραφή και στην συνέχεια οι γονείς κατέβαιναν για την αναγνώριση. Ήταν πραγματικά τραγικό. Δεν μπορεί συναισθηματικά να μείνεις απέξω. Από την μια υπήρχε η επιστήμη και το καθήκον. Από την άλλη είναι το αίσθημα της μητέρας (καθώς είχα τότε το παιδί μου στην ίδια πάνω-κάτω ηλικία). Προσπαθούσα λοιπόν να διαχειριστώ την επιστήμη μου, αλλά και τον πόνο των γονιών. Από την άλλη χρειαζόταν ψυχραιμία για να μπορέσω να βάλω μια τάξη σε ότι γινόταν», περιγράφει η κα Λεονταρή.

Η αγωνία και ο πόνος των γονιών για να αναγνωρίσουν την σορό του νεκρού παιδιού τους ήταν από τις καταστάσεις που πραγματικά συγκλόνισαν τους ανθρώπους που προσπαθούν να βοηθήσουν σε αυτή την τραγωδία. «Ήρθαν δύο διαφορετικοί γονείς που αναγνώριζαν στην σορό που είχαν μπροστά τους ο καθένας το δικό του παιδί. Αγκάλιαζε ο ένας τον άλλον αλλά επέμεναν ότι ο καθένας έβλεπε στο δικό του παιδί. Ήταν συγκλονιστικά όσα συνέβαιναν. Η αναγνώριση των παιδιών εξελίχθηκε στην πιο τραυματική εμπειρία», αναφέρει η Ιατροδικαστής.

Εικόνες τραγικές, εικόνες που έμειναν για να θυμίζουν το άδικο χαμό των 21 παιδιών που χάθηκαν αναίτια μέσα σε ένα κυριακάτικο απόγευμα. Η δικαιοσύνη επέβαλε ποινές στους υπαίτιους της τραγωδίας, η οποία ήταν η απαρχή για την αλλαγή της νομοθεσίας για τα πολύνεκρα δυστυχήματα στη χώρα.

Στο σημείο του δυστυχήματος στήθηκε Μνημείο στη μνήμη των αδικοχαμένων μαθητών.

Σήμερα η κοιλάδα των Τεμπών αποτελεί το παλιό εθνικό δίκτυο καθώς παραδόθηκαν στην κυκλοφορία οι σήραγγες και ο νέος αυτοκινητόδρομος, ενώ κι εκεί η δυτική σήραγγα, ονομάζεται «Μαθητών Μακρυχωρίου Ημαθίας» στη μνήμη των 21 αδικοχαμένων μαθητών.

Φωτογραφικά στιγμιότυπα από την τραγωδία των Τεμπών: